Je speelde kaart met je grootouders, ’s avonds. En daarbij genoot je van zoete warme melk met gekookte rijst, die je grootmoeder in haar kleine keuken klaarmaakte, tussendoor. En je grootvader lachte om een kinderlijk grapje, hij hield daarvan. In de tuin wees hij je soms de volle maan – Janneke Maan, met zijn glimlachende gezicht. “Hij draagt een busseltje hout op zijn rug,” luidde het wanneer er achter de maan een gloed te zien was. En op lenteochtenden, op Paaszaterdagen, tussen het aardappelloof en de geurige roze anjelieren op hun zilvergrijze stengels, wees hij naar de strakblauwe hemel en zei: “De klokken keren terug uit Rome en vliegen naar hun kerktoren. Morgen mag je chocolade eieren gaan zoeken.” Je zag niets. Maar de belofte bleek waar, de volgende dag: Pasen.

Dan ging je eerst met je grootmoeder naar de hoogmis in de kerk. Een oude dorpskerk. Toegewijd aan Sint-Clemens van Alexandrië. Waar ligt Alexandrië? Dat kon je opzoeken in de atlas. Met je grootmoeder had je een vaste plaats, onder “Christus valt voor de derde maal onder het kruis”, een somber gekleurd reliëf, een statie van de kruisweg. Er was ook een verwarmingsrooster in de vloer. Je was omgeven door barokke grafmonumenten, in beschilderd hout dat eruitzag als wit en zwart marmer dat eruitzag als zwierig gedrapeerde stof, opgehouden door engelen met bloemenslingers. Hieronymus van Diependael. Nicolaas Tasse. De bejaarde pastoor achter het altaar, een vermoeide man die lispelde, kon je aandacht niet vasthouden. Alleen wonderlijke uitdrukkingen konden dat. Hosanna in den Hoge. Halleluja. Gezegend Hij die komt in de naam des Heren. Met alle engelen, machten en krachten. Vrede geef ik u, mijn vrede laat ik u. De omhaling was het symbool van de nakende bevrijding: nu is het bijna afgelopen. Dan kon je hand in hand met je grootmoeder terug naar huis wandelen, langs het zebrapad de hoofdstraat over, langs het smalle paadje tussen kille muren opnieuw de Witherenweg in waar je bijna alle huizen kende. En dan mocht je in de tuin de paaseieren gaan zoeken. De mooiste hadden lintjes, wanneer je ze schudde maakten ze een ritmisch tikkend geluid, teken dat ze gekleurde suikerkorrels bevatten. Daarna was het feest, en stond de tafel gedekt met het feestelijke servies met roze rozen, en verschenen er schalen met frikadellen en warm fruit en knapperige pistolets en zachte sandwiches en slagroomtaart. Altijd slagroomtaart wilde je, nooit taart met crème au beurre. Op de schoorsteen glansden twee vazen van glas, zwart en goud. Tegen de wand hing een schilderij met een  Amerikaans landschap in lila tinten, geschenk van een vroegere knecht van grootvader, die uitgeweken was naar Californië en daar een sinaasappelfarm had verworven.

(uit: “Kaartenhuis”, L. Huet)

Het geniale aan Bruegels Kruisdraging is dat je Christus niet ziet, hoewel hij zich pal in het centrum van de compositie bevindt. En dat zegt iets over onze aandacht en waar we het eerst naar kijken, waardoor we ons zoal laten afleiden, elke dag en op Goede vrijdag. Ziet u die onmogelijke molen boven op die onmogelijke rots? Staande voor het grote schilderij in Wenen zie je ook dat de wind opsteekt bij Golgotha: hoeden waaien af, vogels stijgen op thermiek. Weldra zullen de wieken van die molen beginnen te draaien; want het uur nadert, weldra zal de goddelijke graankorrel vermalen worden om brood te worden voor alle mensen. Het is een middeleeuws mystiek thema en Bruegel verwerkt het hier in zijn revolutionaire schilderij, om degene die aandachtig weet te kijken te belonen met inzicht.

Hardy herlezen is een genot en een voorrecht, maar ook een beproeving. Want je weet bij elke roman dat het niet goed zal komen, en na verloop van tijd zet je je schrap bij iedere nieuwe titel omdat er weer een mannenhart genadeloos gebroken zal worden. Jude, Giles Winterborne, de trompet-majoor… Nog erger is het gesteld met Tess of the d’Urbervilles, een van de eerste Penguin pockets die ik ooit kocht, met William Turners schets van Stonehenge op het voorplat; want het is haast niet te bevatten hoe Hardy erin geslaagd is om een hoofdpersoon van wie hij zo intens hield, zo volstrekt ongenadig te laten lijden. Het hele universum lijkt samen te spannen om de onschuldige Tess kapot te maken. Hoe je dit als schrijver over je hart kunt krijgen, het blijft me een raadsel. Omdat het boek me zo beïndrukte, heb ik nooit de moed gevonden om verfilmingen te bekijken. Polanski’s Tess heb ik niet gezien, evenmin de meer recente serie met Gemma Arterton in de hoofdrol. Maar wat een mooie beelden heeft het boek opgeleverd. En vanavond wachten de laatste bladzijden.

Gisteren woonde ik voor de eerste keer in mijn leven de uitreiking van eredoctoraten bij. Kunstenaars Paul Van Hoeydonck en AMVK ontvingen beide een eredoctoraat voor algemene culturele verdienste. Paul Van Hoeydonck trof me door zijn opmerking dat hij als jongen zijn zakgeld besteedde aan Franse avonturenverhalen in oude boekwinkeltjes in Antwerpen. Zo leerde hij Jules Verne kennen, daar ontstond zijn liefde voor wetenschap en ruimtevaart. De kracht van oud papier. Anne-Mie Van Kerckhoven raakte me met haar inzicht dat kunstenaar zijn een zegen is, maar ook een vloek. Omdat je gewoon niet in het maatschappelijke systeem past, en toch naar manieren zoekt om te bestaan. Dat gevoel niet te passen, het kwam me bekend voor. Ook citeerde ze Richard Feynman, die in 1960 zei dat de twintigste eeuw goed op weg was de meest onwetenschappelijke ooit te worden, omdat alle aandacht ging naar techniek en praxis. De gevolgen zien we in het eerste kwart van de 21ste eeuw al goed: versnippering en vervaging van het wereldbeeld, verwarring en bijgeloof.

Een mooie korte ceremonie, met eerlijke dankwoorden door de nieuwe eredoctores. En kijk hoe goed die mantels passen om de schouders.

Als jongen op de kostschool leerde mijn vader klarinet en saxofoon spelen; maar muziek “pakte” nooit echt in onze familie, die meer visueel en verbaal ingesteld is. Toch betaalde hij uit sympathie jarenlang zijn lidmaatschap van de fanfare Sint-Willibrordus. Vandaag kon de fanfare voor het eerst in twee jaar teren. De festiviteiten begonnen met een concert tijdens een eucharistieviering voor overleden leden. En dus luisterde ik naar beroemde melodieën van Amy Winehouse, Carole King en Aretha Franklin in de Sint-Willibrorduskerk. Het “kleine orkest” Impesant vloog er enthousiast in. Het deed me denken aan het credo van de punkbeweging: Do It Yourself. Muziek? Die maak je toch gewoon zelf. Met vrienden. En zo mocht ik vaderdag mooi en vrolijk vieren (al liep mascara uit tijdens de ouverture – maar dat hoort bij het rouwproces).

’s Morgens kijk ik door het venster. Dan zie ik bijvoorbeeld een haas voorbijwandelen op de kasseien. Een groot, schonkig beest, gebouwd voor nervositeit en toch rustig. Hij zal zich veilig voelen in de tuin. Of ik zie drie zilverreigers in de wei. Eén keer twee ooievaars, hier nooit eerder opgemerkt. Een boomklever die ondersteboven langs een stam naar beneden trippelt. Ga ik naar buiten, dan hoor ik plotseling tien keer meer vogelgezang dan de afgelopen weken. Zijn de koperwieken neergestreken? En de donzige knoppen van de kleine magnolia, die lijken op kuikens.

Naast het kapelletje ligt dan weer een condoom.

Vier maanden in het gezelschap van Maurice Gilliams. Laten we hem de Vlaamse Proust noemen, want ja, wonder boven wonder hebben we die, en dat is hij. Vier maanden om te herlezen en te lezen en de mooiste passages samen te bundelen tot een boek. Zodat nieuwe lezers vlot met zijn werk kunnen kennismaken, wanneer de eerste biografie van de schrijver verschijnt, dit voorjaar. Veertig jaar geleden stierf hij in Antwerpen, “dat nest van ondankbaarheid”. Hij liep (even) school in Sint-Victor in Turnhout en het Kempense landschap was hem dierbaar en bruikbaar, als motief in zijn romans. De kalligrafie op het omslag van zijn eerste verhalenbundel is door hemzelf ontworpen. En ik zette het boekje op de Mercedes-typemachine die ik ooit voor mijn vader kocht. Bij de antiquaire Monica in Leuven, die er ook al niet meer is.

[1916] “De 15de augustus was ik op bezoek bij vrienden in Kortrijk en er blijven vernachten. Daar heb ik voor ’t eerst de paniek ondergaan van een beschieting. Midden de nacht opgeschrikt door een geweldig gevecht van vliegtuigen en bommen werpen. Ik had het gevoel van volledige verlamming, uitgestrekt blijven liggen en het noodlot afwachten. Met de overdenking enkel: hoe dom het was hier in Kortrijk mijn dood te komen zoeken als ik zo veilig thuis had kunnen zijn. Het wordt onuitstaanbaar dat het zolang duurt eer de stilte weer invalt en het gevaar voorbij is. Meteen is de schrik ook weer verdwenen.

De natuur laat zich niet beïnvloeden door de oorlog: de zon doet haar werk en de gewassen staan in volle luister.”

Stijn Streuvels, Ingooigem, p. 102.

Het nieuws over het onverwachte overlijden van Dree Peremans was een klap. Dree, de maker van het fantastische radioprogramma Het einde van de wereld. Dree, met wie we mochten samenwerken tijdens de laatste expo in het Antwerpse Volkskundemuseum in 2007, met wie we het slotprogramma Het einde van het museum mochten maken (zie de foto hierboven). Dree, die de biografie van Wannes Van de Velde schreef. Dree die liedjes schreef, zong, feesten organiseerde en van Patagonië droomde. Dree, die als geen ander creatieve mensen op een ongedwongen, plezierige manier kon samenbrengen. Daar bewonderde ik hem misschien nog het meest voor.

En dan heb je een boek voltooid.

En dan gebeurt er weer niets.

En dan ga je naar buiten en denk je: “Maar het is al lente!”

En dan ga je naar boven en vind je, in het handschrift van je beste vriendin op de middelbare school, het eerste gedicht van Maurice Gilliams terug dat je uit het hoofd kende.

Met een datum: februari 1983.

Dank je, M., als je dit ziet!