Ghirlandaio, H. Hieronymus, Chiesa Ognissanti, Firenze
Vissers, kappers en naaisters voor haute-couture hebben hun patroonheiligen, vertalers ook. Op schilderijen krijgt Hieronymus vaak een mooie studeerkamer mee, dat is een prettige bonus. In Zeno X Gallery toont AMVK nog steeds haar rijdende studeerkamers/carrels, op de afbeelding hierboven lijkt het studeervertrek op een alkoof, met een gordijn afgesloten. Concentratie, meer heeft een mens niet nodig.
En opeens sta ik in gedachten op piazza Ognissanti. Zo weids, zo mondain, zo Frans, zo Engels. Institut français, English bookshop, een standbeeld van Carlo Goldoni, een snoepwinkel, een heel mooie jas in een herinnerde, verdwenen etalage. Hoe zou het er zijn?
Geïnspireerd door AMVK’s omgang met teksten van Marguerite Porete, bestelde ik deze recente historische studie, over het proces dat leidde tot de dood van Porete in Parijs. Jaren geleden schreef ik over Porete in Mijn België. Nu is het prettig om vast te stellen hoeveel uitstekend onderzoek er sindsdien is gevoerd. Sean L. Field levert een uitmuntende reconstructie af van het proces, de hoofdpersonen, de sfeer in Parijs in 1310 – het jaar waarin ook de Tempeliers op de brandstapel belandden. Hij gaat te werk als een detective die een cold case heropent. Ik houd van de onbevangenheid van Amerikaanse historici, hun sympathieke can do attitude. He can and does: een spannend en integer wetenschappelijk boek afleveren over een ingewikkelde zaak in een tijd die ons vreemd is geworden.
Sean L. Field, The Beguine, The Angel and The Inquisitor: The Trials of Marguerite Porete and Guiard of Cressonessart, Notre Dame Indiana, 2012.
Carrel ‘Enigma’ op de opening van Degenerate Customized Solutions in Zeno X Galerij
Met haar carrels doet AMVK me denken aan Wunderkammers en kunstkabinetten: rijdende studeerkamers om een persoonlijke wereld in te ordenen, na te denken, tot rust en tot nieuwe ideeën te komen. Concentratiemachines. Kunstwerken die je kunt gebruiken, heerlijk.
In het Masereelcentrum opende zaterdag een boeiende tentoonstelling over de prenten die AMVK maakte tijdens haar residentie ter plaatse. Ze toonde er de reeks Verborgen Lagen, waarin ze experimenteert met kleuren en dragers; er is ook drukwerk te zien uit de jaren 1970-1980. Samen biedt dat een verrassend overzicht van haar grafische activiteit – of, om woorden te gebruiken die ik las op een vroeg werk van haar, “nieuwe vormen van onkomfortabel plezier”.
‘Toen ik wegging, sneeuwde het.’
Een boekje met een omslag zo wit en donzig als sneeuw, deze uitgave van CC de Warande met tekeningen van Anne-Mie Van Kerckhoven en verhalen van uw dienares. Zwart op snee, zwart op sneeuw. Binnenin helle kleuren. AMVK voegt woord en beeld in elkaar, als in een middeleeuws verlucht handschrift. Die heerlijk trefzekere lijnen, die doeltreffende plaatsing van de tekstblokjes, dat is het werk van iemand die bladspiegels begrijpt.
Het zachte boek tegen mijn handpalm doet me nadenken: wat is dat eigenlijk, een verhaal? Een anekdote, een gesprek, iets op papier of op een podium, met levende mensen? Wanneer het alleen over gedrukte woorden gaat, dan hebben dit jaar de verhalen van Lydia Davis het meeste indruk op me gemaakt, het jaar daarvoor My Father’s Tears van John Updike. Maar ik heb plotseling ook weer zin in sprookjes, grimmige sprookjes. En gedaanteveranderingen.
Vanwaar die illusie dat men een hele tentoonstelling in zich kan opnemen in twee uur tijd?
De afgelopen maanden heb ik kennisgemaakt met tekeningen van Anne-Mie Van Kerckhoven, maar in Oostende ontdekte ik nieuwe reeksen, in andere technieken, intuïtief en verfijnd tegelijkertijd. Ik hoorde de kunstenares vertellen hoe ze de tentoonstelling had opgebouwd als een soap, met de werken als personages – een idee dat me bijzonder aanspreekt, hoewel ik het nog niet doorgrond. En terwijl we keken naar de tekeningen van de reeks In een Saturnische wereld, hoorde ik deze woorden: “Voor mij zijn dit verluchte teksten, zoals in de handschriften uit de Middeleeuwen.” Ze leken inderdaad op bladen uit het notitieboek van een originele denker, die ook met visuele gaven was gezegend – een zeldzame combinatie. Wanneer ik het werk van AMVK bekijk, zie ik de sporen van iemand die vrij leest, niet volgens de quoteringen in de media, en die zoekend tekent, tot op het ogenblik dat blijkt: “Dit is nu voltooid.” Bij welke andere kunstenaar zou ik verzen van Verlaine in de tekeningen aantreffen? Bij welke andere kunstenaar doorleefde citaten van Marguerite Porete? Vettig monkelende teksten uit blotevrouwenblaadjes van de jaren 1950? Wie anders zou dat oude erfgoed zoeken en gebruiken? Maar ik hield ook van de eigen notities van de kunstenares. “Een heraldisch menselijk standpunt”, “overvloedig geluk”, dat zijn uitdrukkingen om over na te denken.
De verleiding is groot om dergelijke kunst conceptueel te noemen. Laat ik daarom niet vergeten te vermelden dat ik het werk mooi vind – de kleuren, de heel doeltreffende tekenstijl, de gelaagdheid.
En daarna, de aanblik van de zee, grijs en nevelig.
Meesteres van de Horizont, nog tot 27 mei in Mu.Zee, Oostende.
“Als ik de middelen had, zou ik zoals Jean des Esseintes het huisje helemaal en uitsluitend inrichten naar mijn behoeften en wensen. Weet je nog, de muren van zijn bibliotheek waren bekleed met oranje marokijnleer en indigo lak, een ander vertrek was ingericht als een kajuit en de badkamer als de werkplaats van een parfumeur? Hij noemde zijn droomhuis in Fontenay zijn Thebaanse hermitage.”
Het deed me wonderlijk veel genoegen, dat Anne-Mie Van Kerckhoven zich door deze zin uit Genius Loci liet inspireren om twee ruimtes in het Turnhoutse Begijnhofhuisje 21 van kleur te voorzien.
De tekeningen van AMVK in het Turnhoutse begijnhof (foto Frederik Beyens)
“Het is een mooie poort.”
In de saaie straat viel het poortgebouw op. Klassieke, breed uitgezette lijnen, een nis met een borstbeeld, symmetrie, leistenen en kasseien – al de elementen die dienst kunnen doen als tijdmachine en Belgen terugvoeren naar de tijd van waarin de laatste glans van de gouden eeuw wegdeemsterde, Rubens en Van Dyck al tachtig jaar dood waren en iedereen die vijf goudstukken bezat zich schikte in een bestaan als rentenier. Twee vergulde bollen bekroonden het dak en voerden de geest zacht naar de gedachte aan landhuizen in Frankrijk.
Door de halfgeopende groene poort keken we naar binnen. Een ovaal van huizen rond een parkje, waarin een soort Golgotha oprees, bekroond met een kruisbeeld.
We betraden het begijnhof. Is er iets gewoners dan een begijnhof? ‘Begijntjes en kwezelkens dansen niet,’ zongen wij als kinderen, er waren begijnhoven in alle omliggende stadjes (hoewel nog slechts een of twee begijnen) en uit verveling las je in de zomervakantie wel eens ‘De zeer schone uren van juffrouw Symforosa, begijntje’, de novelle van Felix Timmermans. Lezen gold overigens ook als een kwezelachtige activiteit, in sommige kringen.
Een fragment uit het verhaal Genius Loci, dat ik schreef bij Anne-Mie Van Kerckhovens tekeningenreeks Heiligen en Begijnen, nu te bezichtigen in huisje 21a van het Turnhoutse begijnhof.
Het boek met de tekeningen en de verhalen wordt morgen voorgesteld in de Meerloop in het Begijnhof. Allen hartelijk welkom!
(Het boek, gedrukt in een oplage van 500 exemplaren, is te koop in de Warande in Turnhout, boekhandel Copyright in Antwerpen, de boekhandel van het Museum Aan de Stroom in Antwerpen en in Kunstmuseum aan Zee in Oostende.)
Vanmiddag opent in Turnhout Tweespoor, een tentoonstellingsparcours langs erfgoed en hedendaagse kunst. Ik smaakte het genoegen me te laten inspireren door twee reeksen tekeningen van Anne-Mie Van Kerckhoven, waarbij ik twee verhalen schreef. Straks zal ik de tekeningen voor het eerst ter plaatse zien: in de marmeren gang van het Heilig Graf, waar Anne-Mie Van Kerckhoven school liep, en in huisje 21a van het Begijnhof.
Leen Huet 