He. Die man ken ik. Dat is Christoffel Plantijn. En de schilder van het portret ken ik ook. Dat is Jacob De Backer, over wie ik mijn licentiaatsthesis schreef. Met als ondertitel pictor olim famosus, ‘de eertijds beroemde kunstenaar’, een citaat waar J. nu nog om moet lachen. Kijk eens aan, een nieuwe biografie van de grote drukker. De woordenaar. Mooie woordspeling, ook al gebruikt voor Cornelis Kiliaan. Snel de boekhandel in.
Indien u het boek ziet, draai het dan ook eens om, om de vrouwen van de familie te bekijken.
Het uitzicht van mijn route naar het centrum verandert. Parfumerie Mertens, die me al in mijn studententijd verblijdde met fleurige etalages, heeft de rolluiken voor de laatste maal neergelaten. Een pot crème, twee flesjes parfum en een weinig gebruikte haarspeld herinneren me dagelijks aan die afwezigheid.
Afbraakwerken
Verderop in de straat gaat een hele rij verwaarloosde gebouwen tegen de vlakte. Terwijl ik daar voorbij wandel, stel ik vast dat het verfrissend en opwindend kan zijn, afbraak. Weg met die oude krotten, ik heb lang genoeg tegen die stadskankers aangekeken. Ander en beter! Hopelijk. Alleen de drie gekranste hoofden boven de ramen zal ik mogelijkerwijze weldra missen. Vandaag keken ze nog op me neer met een air van Griekse wijsheid.
Ik verzwikte mijn enkel, leerde in Antwerpen bij over de invloed van Rubens op latere meesters en hoorde in Leuven poet laureate Carol Ann Duffy haar gedichten over bijen voordragen. Een avond rijk aan indrukken, van pijn tot genot. Om de pijnloze ochtend en de kracht van woorden te vieren maakte ik toast met klaverhoning van imker Frans Vissers uit mijn dorp.
I heard tell of a tale of a rare bee,
kept in a hive in a forest’s soul
by a hermit – hairshirt, heart long hurt –
and that this bee made honey so pure,
when pressed to the pout of a poet
it made her profound; or if smeared
on the smile of a singer it sweetened his sound;
or when eased on the eyes of an artist,
Pablo Picasso lived and breathed;
so I saddled my steed.
Carol Duffy, A Rare Bee, in The Bees, 2011, p. 83. Servottelezing, Aula Pieter de Somer, KU Leuven.
Zit je thuis rustig te schrijven aan een boek over Pieter Bruegel, valt er verkiezingsdrukwerk in de brievenbus. Elio, Gwendolyn, Bruno, Eric, Bart en Maggie tuimelen de gracht in, bij het kerkje van Sint-Anna-Pede. De laatste jaren stelde ik steeds vaker vast dat geschiedenis moest dienen als hoer van de politiek. Nu komt de kunstgeschiedenis in het vizier. Het is ook wel amusant: elke partij kon deze afbeelding laten drukken, versierd met andere hoofden. We leren meteen hoe photoshop en knippen/plakken primitieve middelen zijn, vergeleken met de hand van de meester. Ik kijk naar de oude koekjesdoos op mijn bureau, met op het deksel Bruegels Spreekwoorden. ’t Is goed riemen snijden uit andermans leer. En Bruegel zwijgt.
Moeilijke eters zijn geen recente uitvinding, zo blijkt. In het heerlijke spreekwoordenboek van Ioannes Sartorius (Antwerpen, 1561) leest men al: hy mach niet dan randekens van pannekoeken.
Als schrijver lach ik dan weer hartelijk, doch cynisch, om: aut mortuus est aut docet literas. Hy is doot of in grote noot (‘onderwijst letterkunde’). Want het schrijversbestaan kent zijn hachelijke momenten. Aut mortua est aut scribit literas.
I’d done it before
(and doubtless I’ll do it again,
sooner or later)
woke up with a head on the pillow beside me – whose? –
what did it matter?
Good-looking, of course, dark hair, rather matted;
the reddish beard several shades lighter;
with very deep lines around the eyes,
from pain, I’d guess, maybe laughter;
and a beautiful crimson mouth that obviously knew
how to flatter…
which I kissed…
Colder than pewter.
Strange. What was his name? Peter?
Simon? Andrew? John? I knew I’d feel better
for tea, dry toast, no butter,
so rang for the maid.
And, indeed, her innocent clatter
of cups and plates,
her clearing of clutter,
her regional patter,
were just what I needed –
hungover and wrecked as I was from a night on the batter.
Never again!
I needed to clean up my act,
get fitter,
cut out the booze and the fags and the sex.
Yes. And as for the latter,
it was time to turf out the blighter,
the beater or biter,
who’d come like a lamb to the slaughter
to Salome’s bed.
In the mirror, I saw my eyes glitter.
I flung back the sticky red sheets,
and there, like I said – and ain’t life a bitch –
was his head on a platter.
Hoe adembenemend mooi, dit schilderij van Jan Van Amstel. Sint-Christoffel steekt de rivier over en torst de wereldbol op zijn rug. Zie de planten op de oever, zijn weerspiegeling in het water, de zachte weidsheid.
Uit het bezit van het Koninklijk Museum van Antwerpen, nu in het Gulden Kabinet van het Rockoxhuis. (Klik op de afbeelding om te vergoten.)
Het speet me te vernemen dat Pom vandaag overleden is. Ik beschouw hem als de meest onderschatte niet-pretentieuze striptekenaar. En van zijn heldin Susan heb ik altijd gehouden.
Een fragment uit een column over haar, die ik schreef voor Stripgids.
Thuis groef ik mijn strips van Piet Pienter en Bert Bibber nog eens op uit de stapel Rode Ridder, Safari, Jerom, Robert & Bertrand, Biggles, Johan & Pirrewiet, Jommeke en Yakari. Stuk voor stuk onmodieuze beeldverhalen, maar beladen met jeugdherinneringen en nog steeds een bron van troost, of in elk geval vergetelheid, in slapeloze nachten. Ik herlas El Rancho Grande, De dubbel-koolzure-soda-bom en Bulder-lachgas. Daarna vroeg ik me af of tekenaar Pom niet een onderschatte figuur is. Plotseling viel zijn ontwapenende humor op: ik vond het grappig, hoe hij een prentje van een auto in een plensbui voorziet van het opschrift “Op een stralende zomerdag”, hoe hij de republiek San Felipe situeert “ten oosten van het westen in het noorden van Zuid-Amerika” en er iedereen Spaans-met-haar-op laat spreken ( Okéjos kamerados), hoe dwangarbeiders in de Democratische Arbeidersrepubliek zichzelf gelukkig prijzen dat ze geen kapitalisten zijn (“Lofzang in F-mineur”), hoe een Italiaanse charmezanger Rocco Macaroni heet, hoe hij meta-momenten inlast tussen zijn boulevardplotwendingen: “MAAR… zoals bekend speelt in een tekenverhaal het TOEVAL steeds ’n grote rol… (het toeval brengt gewoonlijk redding waar de inspiratie te kort schiet) DUS…” En hoewel ik altijd een fan van Susan ben geweest, bleek ze nog veel charmanter te zijn dan ik dacht. Om te beginnen herontdekte ik haar garderobe –de zwarte strik in haar paardenstaart, de zwierige jurkjes met mooie motieven en gevarieerde kragen, soepel vallende rokjes, de onmisbare chique regenjas en zijden foulard voor spionage-opdrachten, haar perfecte cowgirloutfit in El Rancho Grande. Misschien had ik zoveel oog voor detail niet verwacht in deze eenvoudig getekende strip. Bovendien weet ik een “multi-millionaire” wel te waarderen: sinds Pippi Langkous en haar kist met goudstukken in ons blikveld verschenen, weten we allemaal dat een persoonlijk inkomen vrouwen vrij maakt, en vrije vrouwen zijn nu eenmaal spannender, daar helpt geen lievemoederen aan. Susan is moedig: nadat haar auto op een bergweg beschoten is, uit de bocht vliegt en in een ravijn stort, is haar enige commentaar: “Verschrikkelijk! ‘n Ladder in mijn nieuwe nylons!” Die “dubbelgeweven nylons” zullen, aaneengeknoopt tot een touw, haar vrienden ook nog eens helpen uit een benarde situatie te ontsnappen. Het meest van al bewonderde ik haar zelfvertrouwen. “Nog voor geen 100 Pino Cabello’s gaat Susan op de loop!” Wil men haar gewapenderhand dwingen een verkoopscontract te ondertekenen, dan verscheurt ze het contract en gooit de snoodaards een pot inkt in het gezicht. Wordt ze gegijzeld door een geheime dienst, dan voorspelt ze accuraat: “Binnen twee dagen eten die kerels hier uit mijn hand.”
Wanneer een kunstenaar tevens dichter is en bovendien boeken restaureert, dan is dat een gelukkige combinatie. En zo keerde mijn onmisbare Carel Van Mander met herstelde rug naar me weer, in een pakje met oude verkiezingsstickers en Magrittiaans opschrift. Dank aan Christoph Bruneel, wiens website u hier kunt bekijken..
Leen Huet 