Op 19 oktober 1865 schreef mijn betovergrootvader, Leopold H., in ‘s Gravenbrakel aan zijn verloofde:
“Verleden zondag ben ik naar Brussel gegaan om de inhuldiging van de nieuwe koning Leopold II te zien, een schitterend en onvergetelijk feest. Nooit heeft Brussel binnen haar wallen een zo grote menigte gezien noch zoveel hoogwaardigheidsbekleders; de kranten zullen je reeds alle details hebben meegedeeld van dat grote bewegende schilderij, en van de algemene vreugde.”

Dankzij een uitnodiging van een filosofische blogger trad ik in mijn voorvaders voetsporen en reisde ik voor het eerst in mijn leven op de nationale feestdag naar Brussel. Een vriendelijke militair reikte me een papieren vlaggetje en ik zag een tank bij het paleis van Karel-Alexander van Lotharingen, de wuivende arm van de nieuwe koning tussen de pilaren van het huidige paleis, twee vrouwelijke cavaleristen in het geberenmutste militair escorte, dat bij wijze van verfrissende anticlimax meteen gevolgd werd door vrachtwagens van Bruxelles Propreté. Een vrolijke jongeman met een Belgische vlag als een cape om zijn schouders riep: “SuperBelge s’ envole” en dat was misschien wel de grappigste uitspraak van de dag. In het Egmontpark lazen we een citaat van Yourcenar, in steen gebeiteld; in de Sint-Michielskathedraal vonden we het portret van Ruusbroec en het graf van Rogier Van der Weyden/Rogelet de le Pasture.

De sfeer in de stad was gemoedelijk en ontspannen, en terwijl we ons een weg baanden door de menigte bemerkte ik hoe welvarend de Belgische bevolking eruitziet. Nee, de grondwettelijke monarchie stoort me niet als staatsvorm. Het is interessant om het begrip tijdgenoot geïncarneerd te zien in het dienende staatshoofd. En als Brabantse met belangstelling voor geschiedenis verheug ik me, waarom ook niet?, in de charmantste hertogin sinds vele eeuwen, Elisabeth van elf.

“Ik hield van idiote schilderingen, boven deuren, decors, doeken van foorkramers, uithangborden, volkse verluchtingen; ouderwetse literatuur, kerklatijn, erotische boeken met spelfouten, romans van onze voormoeders, sprookjes, kinderboekjes, oude opera’s, onnozele refreinen, naïeve ritmes.”
Ik had niet verwacht een beschouwing over schilderkunst aan te treffen in Une saison en enfer, toch vind ik er een. Misschien niet helemaal het juiste boek voor onbezorgd lezen op een julimiddag; meer een intens wringend, kaakklemmend mystiek geschrift. Erg negentiende-eeuws wel: dat verlangen naar het oosten, naar Zanzibar, naar Afrika, teisterde dat niet elke jongen tussen 1850 en 1900? De verbluffende Rimbaud trok naar Afrika, mijn veel minder ondoorgrondelijke overgrootvader, zestien jaar jonger, evenzeer.

Lezend over Rimbaud kan ik me hem heel goed als landloper voorstellen. “De twee volgende jaren, 1877 en 1878, zijn de meest mysterieuze in Rimbauds leven. Hij had werk gezocht in Amerika, zonder succes. Hij reisde naar Kopenhagen en Stockholm, waar hij tickets verkocht voor een Frans circus. Daarna trok hij naar Marseille, waar hij aan boord ging van een schip naar Alexandrië; maar hij moest aan land gezet worden in Italië, omdat hij ten prooi viel aan een ingewandenkoorts. De Italiaanse dokter zei dat zijn ribben, ten gevolge van zijn uitputtende wandeltochten, zijn buikwand hadden doorboord – hoe bizar dit ook klinkt, het is best mogelijk, aangezien Rimbaud niet een-, maar tweemaal van de Ardennen door de Alpen naar Italië was gestapt.” En te voet de Gotthardpas overstak, als een middeleeuwse pelgrim.

Semelles de vent, zolen van wind. Niet te geloven dat de dichter die deze woorden schreef uiteindelijk een been, een zool van wind moest verliezen. “La mort le recueillera après des souffrances physiques aussi incroyables que les illuminations de son adolescence,” schreef René Char in het voorwoord bij Rimbauds gedichten in mijn Gallimardpocket, ongeveer de enige zin die ik van zijn inleiding begrijp.

E. White, Rimbaud. The Double Life of A Rebel, Londen, 2008, p. 153.

De tulpenboom (liriodendron tulipifera) bloeit zwierig, met enkele weken vertraging. En deze julidag lijkt uit te nodigen tot zorgeloos lezen op een deken in het gras.

Een gedicht lezen: mooi. Een goede verklaring van het gedicht lezen: prettig. Dankzij de bloemlezer een nieuwe dichter leren kennen die de taal in haar voegen laat kraken: onverwacht genoegen. Zo ontdek ik Willem van Swaanenburgs Auroora’s kimmen ontslooten (1724).

Het Diamant-paleis ontgrendelt van zyn slooten
Zet zyne deur wyt op voor ’t al doordringend ligt,
dat al, waar ’t straalt, zig zelfs een gulden zetel stigt,
Om ’t duister Reuzendom ten afgrond in te stooten.

’t Wordt tyd voor Pallas, om een Krygsgevegt te waagen,
En als een Amazoon te rukken voor den wal,
Daar domheit zuizebolt voor ’t ongemeen geschal,
Dat vrouw Minerva maakt, om ’t wanstal weg te jaagen.

Suizebollen is mijn nieuwe favoriete Nederlandse woord. Wilt u meer weten over Van Swaanenburg, Góngora, Rimbaud, Van de Woestyne en Claus, lees dan Paul Claes’ Zwarte zon: Code van de hermetische poëzie. Een balsem, voor wie net als ik denkt dat schrijvers niet uitsluitend moeten uitleggen, paaien en preken, maar ook vernuftig mogen verhullen.