Vijftig jaar geleden overleed Stijn Streuvels, op 15 augustus. We herdenken de grootmeester in zijn Lijsternest. In afwachting lees ik zijn oorlogsdagboeken. Op 1 januari 1915 schreef hij, na vijf maanden oorlogservaring:

“Er vangen historische tijden aan, vol beweging, met opwellingen waaruit de onverwachtste toestanden kunnen ontstaan. Er spelen gebeurtenissen over de wereld waarvan de uitval beslissen zal over ons lot van mensch en vaderlander en vlaming, en we weten niet in welke voorwaarden wij ons bestaan zullen kunnen verderzetten. (…) Alles gaat den smeltkroes in en zal er hersmeed en hervormd weer uitkomen.”

Het klinkt haast vertrouwd.

Wat treffend is: Streuvels beschouwde oorlog vòòr 1914 als iets uit een ver verleden en uit de kranten. De Franse bezetting van de Nederlanden tot 1815, de Frans-Duitse oorlog van 1870 en de Boerenoorlog in Zuid-Afrika. Iedereen was ervan overtuigd dat er nooit meer een oorlog in Europa zou komen. Dat hoor ik nu ook voortdurend. Spreek ik met een econoom over de beurscrash van 1929, dan klinkt hetzelfde refrein. “Zoiets kan nu niet meer gebeuren.” Ik hoop van harte dat de optimisten gelijk hebben, maar zulke optimisten waren er vroeger dus ook.

S. Streuvels, In oorlogstijd. Deel II 1915-1918, bezorgd door M. De Smedt, 2017, p. 83.

Enkele jaren geleden maakte ik kennis met de schilder Jan Barel, vreemd en prettig genoeg naar aanleiding van mijn verhalenbundel De kunstkamer. Ik bezocht zijn atelier in Dordrecht en was onder de indruk van het werk dat ik daar zag. Onlangs voltooide hij zijn reeks De compositie van Veronica, met een tentoonstelling bij het kunstenaarsgenootschap Pictura in Dordrecht. Het gaat om een reeks portretten van dezelfde vrouw, Veronica A. uit Barcelona. Een van de mooie aspecten van deze serie is dat dat het model grotendeels de beelden bepaalt, door de selfies en de digitale bestanden die ze aan de kunstenaar zendt. In Pictura werd ik vooral getroffen door het prachtige HalfMedusa – hoe de schilder die slordige snapshot omzet in verf en kleur is fascinerend. Werkelijk een schilderij waarnaar je uren kunt kijken. Je hebt het zonlicht in die wapperende lokken, tegen een aquablauwe hemel, en dan heb je het web van verf en lijnen, de rustige, trefzekere aandacht van het penseel. Van de foto’s van Veronica maakt Barel echt een Vera Icon: een ware beeltenis.

Jan Barel