Sommige vrienden beschouwen Brugge als een kitscherig neomiddeleeuws Disneystadje, maar mij bevalt het daar keer op keer goed.

Dwalend door art-décostraten viel me op hoe elegant de Bruggelingen hun huisnummers op de muren schilderen.

Heel mooi lentelicht legde Juan de Flandes, een van onze betere exportproducten,  vijfhonderd jaar geleden vast. Op een voorjaarsdag wat in de tuin kunnen werken in plaats van klappertandend in winterwol rond te lopen, hoe heerlijk moet het zijn. In elk geval: mogen de zachtgekookte eitjes en de chocolade u smaken.

Dit schriftje zet ik vaak op mijn werktafel, als een herinnering en aansporing. En omdat ik me de laatste tijd al schrijvend met de zeven hoofdzonden en deugden heb beziggehouden, weet ik nu dat Flaubert het helemaal bij het rechte eind had door volgehouden, gecultiveerde droefheid een zonde te noemen. Sinds de middeleeuwen noemt men deze zonde vaker Acedia, Traagheid, maar paus Gregorius de Grote, die als eerste een lijstje van zeven nefaste gemoedstoestanden opstelde, had het wel degelijk over Tristitia.

In het boeddhisme is aangehouden droefheid dan weer een demon. Dat leerde ik op een nacht door een ultrakorte biografie van de Boeddha te lezen. Ooit werd hij wreed gekweld door demonen, die hem voorhielden dat hij een ellendeling was, waardeloos, idioot, vul zelf maar aan. U kent ze misschien, die nachtelijke gedachten die nooit tot iets goeds leiden. Het mooie was dat Boeddha zich na een tijd begon te verzetten. Hij weerlegde de beledigingen van de demonen, hij snoerde hun waardig de mond. En ze dropen af. Het deed deugd om dat te lezen.

Het biografietje behoorde tot de reeks Libri di una sera, Boeken voor één avond, en ik kocht het in het station van Rome. Een gedachte die heimwee opwekt, wat al een stuk beter is dan droefheid.

Een paar jaar geleden kreeg ik het boek Sint-Franciscus van Assisi van Jacques Le Goff ter recensie voorgelegd. Door recente gebeurtenissen vroeg ik me plotseling af wat me uit deze studie was bijgebleven. Elke lezer kan zich de vraag stellen: wat neemt men eigenlijk mee van boeken die men met aandacht gelezen heeft? Ik telde op mijn vingers. Een uitspraak van Franciscus die zijn liefde voor Vrouw Armoede verklaart en zijn afkeer van het kapitalisme weergeeft: Fur esse nolo – ik wil geen dief zijn. Hoe Clara van huis wegliep om hem te volgen en hoe hij haar haren afknipte. Hoe “de andere vrouw in zijn leven”, Giacomina dei Settesoli, die hij broeder Giacomina noemde, amandeltaart voor hem bakte toen hij ziek was. Hoe een van zijn vroege biografen die episode van het preken voor de vogeltjes interpreteerde – niet lief en schattig, o nee.

“Matthew Paris, die hierin de Benedictijn Roger van Wendower volgt, laat op de terugweg van Rome, in het dal van Spoleto, een beroemde gebeurtenis uit het leven van Franciscus plaatsvinden: de prediking tot de vogels. Maar hij geeft hier een beduidend minder herderlijk beeld van dan na hem de officiële biografen van Franciscus zullen doen. De latere heilige zou, woedend vanwege de ontvangst door de Romeinen, vanwege hun ondeugden en schaamteloosheid, een aantal vogels naar zich toe hebben geroepen, en wel de meest agressieve exemplaren, met vervaarlijke snavels, roofvogels en raven, en zou in de plaats van die ellendige Romeinen deze dieren het juiste woord hebben onderwezen.” Knap, hoe Le Goff dan verder uitlegt dat dit een interpretatie was van “de extremistische franciscaner factie”. Maar prettig ook, om Franciscus eens gewoon woedend te zien.

Bladerend stuit ik op iets wat ik vergeten was, maar me opnieuw plezier doet. Waarom bleef Giovanni Bernardone bekend onder de naam Francesco? “De bijnaam die hij in zijn jeugd kreeg vanwege zijn voorliefde voor het Frans verving later zijn doopnaam. Al voordat hij gehoor gaf aan zijn roeping beheerste hij het Frans, daar dit de taal van de poëzie en de ridderlijke waarden bij uitstek was, en de rest van zijn leven bleef hij zich van deze taal bedienen wanneer hij uitdrukking gaf aan zijn diepste zieleroerselen. … Als hij Frans sprak, werd hij dronken van vreugde.” O, dus deze vreemde man uit de dertiende eeuw was een literatuurliefhebber met een voorkeur die ik deel?

J. Le Goff, Sint-Franciscus van Assisi, vertaald door J. Vermeulen, Amsterdam, 2001, p. 61; 47.