Een paar jaar geleden kreeg ik het boek Sint-Franciscus van Assisi van Jacques Le Goff ter recensie voorgelegd. Door recente gebeurtenissen vroeg ik me plotseling af wat me uit deze studie was bijgebleven. Elke lezer kan zich de vraag stellen: wat neemt men eigenlijk mee van boeken die men met aandacht gelezen heeft? Ik telde op mijn vingers. Een uitspraak van Franciscus die zijn liefde voor Vrouw Armoede verklaart en zijn afkeer van het kapitalisme weergeeft: Fur esse nolo – ik wil geen dief zijn. Hoe Clara van huis wegliep om hem te volgen en hoe hij haar haren afknipte. Hoe “de andere vrouw in zijn leven”, Giacomina dei Settesoli, die hij broeder Giacomina noemde, amandeltaart voor hem bakte toen hij ziek was. Hoe een van zijn vroege biografen die episode van het preken voor de vogeltjes interpreteerde – niet lief en schattig, o nee.
“Matthew Paris, die hierin de Benedictijn Roger van Wendower volgt, laat op de terugweg van Rome, in het dal van Spoleto, een beroemde gebeurtenis uit het leven van Franciscus plaatsvinden: de prediking tot de vogels. Maar hij geeft hier een beduidend minder herderlijk beeld van dan na hem de officiële biografen van Franciscus zullen doen. De latere heilige zou, woedend vanwege de ontvangst door de Romeinen, vanwege hun ondeugden en schaamteloosheid, een aantal vogels naar zich toe hebben geroepen, en wel de meest agressieve exemplaren, met vervaarlijke snavels, roofvogels en raven, en zou in de plaats van die ellendige Romeinen deze dieren het juiste woord hebben onderwezen.” Knap, hoe Le Goff dan verder uitlegt dat dit een interpretatie was van “de extremistische franciscaner factie”. Maar prettig ook, om Franciscus eens gewoon woedend te zien.
Bladerend stuit ik op iets wat ik vergeten was, maar me opnieuw plezier doet. Waarom bleef Giovanni Bernardone bekend onder de naam Francesco? “De bijnaam die hij in zijn jeugd kreeg vanwege zijn voorliefde voor het Frans verving later zijn doopnaam. Al voordat hij gehoor gaf aan zijn roeping beheerste hij het Frans, daar dit de taal van de poëzie en de ridderlijke waarden bij uitstek was, en de rest van zijn leven bleef hij zich van deze taal bedienen wanneer hij uitdrukking gaf aan zijn diepste zieleroerselen. … Als hij Frans sprak, werd hij dronken van vreugde.” O, dus deze vreemde man uit de dertiende eeuw was een literatuurliefhebber met een voorkeur die ik deel?
J. Le Goff, Sint-Franciscus van Assisi, vertaald door J. Vermeulen, Amsterdam, 2001, p. 61; 47.
Leen Huet 
Herinner me een fragment uit de film, hoe Francesco bij de Paus ontvangen werd om zijn orderegels voor te leggen. Die machtige Paus en onderaan die nietige mens die Francesco toen bleek.
De film ken ik niet, maar le Goff beschrijft het ook mooi en subtiel, die ontmoeting met paus Innocentius III. Zoals alle pausen zat hij tot over zijn oren in de internationaal-politieke problemen, en dan komt daar opeens die schooier opdagen…
Zo mooi, Leen, dank. Het Frans als de taal van ridderlijkheid en poezie, ik ga volop akkoord. Ging Franciscus overigens zelf tot bij de paus, of werd hij bij hem geroepen?
Hij ging zelf, denk ik. Uit de tekst van Le Goff maak ik op dat Franciscus de bescherming genoot van zijn lokale bisschop. Na een tijdje begon die toch wat wantrouwig te worden en toen besloot F. met elf gezellen naar Rome te gaan, naar Innocentius III. En dan volgt een mooie alinea: “Wat voor mannen zitten daar tegenover elkaar?” Franciscus pakte het wel pragmatisch aan. Na een eerste gesprek met de paus zocht hij de steun van een zekere kardinaal, die het pad effende.
Men zou het hem haast niet toeschrijven, dit pragmatisme. Ik moet het boek lezen. Dank je nog eens hoor.
En ik moet aan de Fé denken… voor zover ik mij herinner
schilderde hij hem als een soort heilige Pallieter…
Ik was helemaal vergeten dat Timmermans over Sint-Franciscus heeft geschreven. Heilige Pallieter, dat klinkt aannemelijk. En Bruegel als schilderende Pallieter met maagklachten.
Dag Leen,
Als ik boeken lees is het een fundamentale vraag wat ik in mijn kop behoud en wat ik vergeet. Veel is afhangelijk hoe het boek geschrijven is hoe interessant de inhoud is of hoe goed (of slecht) mijn concentratie is. Via mijn blog heb ik geleerd meer met boeken te werken dan met kranten. Als ik iets schrijf begrijp ik de inhouden uit meerdere perspectives. Ik moet op nieuw boeken lezen, selecteeren, samen vatten, begrijpen. Een boek van Jaques le Goff over het midden eeuw staat ok in mijn boekenregaal.
Prettige dag
Dieter
p.S. beste dank voor „Mijn Belgie“ en het tweede boek (de titel ligt thuis en heb ik niet in mijn kop)
Dat is voor mij ook zo Dieter – van een goed geschreven boek onthoud ik veel, en soms wonderlijke details, slechte schrijvers vergeet ik. Overigens vind ik middelmatige boeken soms irritanter dan slecht gemaakte boeken.
Fijn dat het pak goed aangekomen is!
Met een hartelijke groet,
Leen