Salon

Madame Récamier

Rommelend in mijn kleerkast ontdek ik een oud geïllustreerd boek. Galerie des femmes célèbres. Een bloemlezing uit de Causeries du Lundi van criticus Sainte-Beuve. Kleine uiteenzettingen over beroemde Franse vrouwen. Van Marguerite de Navarre (schrijfster) tot Madame Récamier, ster van een literair salon dat in 1849 zijn deuren sloot. Als ik het helemaal lees, zal ik Franser zijn dan menige française, veronderstel ik, op ontspannen provinciale wijze. De vertelling over Juliette Récamier leert me alvast hoe literaire salons in de negentiende eeuw werkten, voor vrouwen. Wees een beroemde schoonheid. Sla een schrijver aan de haak, platonisch of niet. In het geval van Juliette Récamier was dat de grote, moeilijke Chateaubriand. Nodig op een vaste avond in de week mensen uit voor sprankelende conversatie met culturele sterren. Ja, men moest kunnen vertellen en entertainen in gezelschap, vroeger, niet zozeer bij een scherm op een klavier zitten tikken.

Zulk een zwaar, solide boek, met zoveel moeite geïllustreerd, en zoveel spinnende volzinnen. Klassiek leesgenot in het verschiet.

Sainte-Beuve, Galerie des femmes célèbres, tirées des Causeries du Lundi. Illustrée de 13 portraits gravés au burin, Parijs, [s.d.] Gevonden bij brocanteur Kris Voeten, Rijkevorsel.

Een vrouw en haar boeken

F.-L. Dejuinne, Madame Récamier à l’Abbaye-aux-Dames, 1824 (Louvre, Parijs)

Hoewel het portret dat de kille Jacques-Louis David van Madame Récamier maakte veel beroemder is, spreekt dit schilderij me aan, ontroert het me zelfs. Misschien kunnen we Juliette Récamier, mutatis mutandis, beschouwen als een Carla Bruni avant-la-lettre: een mode-icoon met grote culturele impact. Récamiers witte jurken en kinderlijk-pikante gezichtje oefenden een heel eigen bekoring uit, een effect waarvoor uiteraard niets aan het toeval werd overgelaten, maar op dit schilderij zien we haar alleen, nadenkend, omringd door boeken en souvenirs.  Ze was als vijftienjarig meisje in het van revolutie ziedende Frankrijk uitgehuwelijkt aan een bankier van tweeënveertig: misschien haar biologische vader, die haar alleen maar huwde om haar toe te laten van hem te erven – het soort verhaal dat ook de ronde doet over Camille Huysmans. Vanaf een bepaald ogenblik leefden de echtgenoten gescheiden, hij bij vrienden, zij in de Abbaye-aux-Dames in Parijs – als een middeleeuwse jonkvrouw tussen kloostermuren. Het schilderij in het schilderij is een voorstelling van Corinne, de heldin uit de gelijknamige roman van Juliettes goede vriendin Madame de Staël. Laten we de details en wetenswaardigheden voor wat ze zijn: dit is een mooie voorstelling van een vrouw in haar privé-sfeer, een onpretentieus en stil tafereel. Het zou prettig zijn, daar op een lentedag een boek uit de kast te kunnen nemen.