Zaterdagavond mag ik in het Rijks Museum een schilderij toelichten, tijdens de Nacht van de Geschiedenis. Thema: Wat een ramp! Het lot wierp me een prachtig maniëristisch werk toe, de Kindermoord te Bethlehem van Cornelis Cornelisz. van Haarlem. En zo word ik teruggevoerd naar mijn eerste kunsthistorische liefde, de maniëristen. En naar Carel van Mander, schrijver van de Bijbel voor kunsthistorici van de Lage Landen, het Schilder-Boeck, en bevriend met Cornelis Cornelisz. van Haarlem… Een klein avontuur begint.

In de Groene Amsterdammer verscheen een mooie recensie van de biografie over Gilliams. In de rubriek Dichters en denkers, een titel die ik heerlijk klassiek vind. Men geeft er blijkbaar nog om, om denkers en dichters?

Oktoberzon, oktoberlicht. In het Engels heet het ook St Luke’s little summer, leerde ik deze week. De feestdag van Sint-Lucas (patroon van de kunstenaars en mogelijk ook van de kunsthistorici) valt op 18 oktober. Deze Sint-Lucaszomer levert alvast een heldere dag op om in de tuin te werken en paddenstoelen, hele boeketten ervan, te ontdekken; een dag om een oud boek uit de kast te halen en te kijken naar ex-libris en titelblad. Van een uitgave van de Oorlog in Vlaanderen, door kardinaal Bentivoglio. En dan ploeteren we zelf ook maar weer wat voort, aan een boek.

The Brussels Brontë Group nodigde me uit om te spreken over Charlotte Brontë en haar Brusselse roman, Villette. Weer thuis op mijn eigen heidevelden zocht ik naar Brontëboeken in de kast. Ik bleek enkel Anne’s The Tenant of Wildfell Hall te bezitten, en Charlotte’s Shirley, en Emily’s Wuthering Heights. Woeste Hoogte. Om te beginnen herlas ik die laatste. Want ik geloof dat ik houd van Emily B., de onverstoorbare, de stoïcijnse, die het allerliefste brood bakte in de keuken van Haworth parsonage en over the moors wandelde, met haar hond Keeper.

Ik was vergeten hoe krankzinnig gewelddadig dit boek is. Goed zo, Emily! Het laatste wat de schrijfster wilde, was zichzelf op de voorgrond plaatsen, en toch heb ik soms de indruk dat ik haar betrap: wanneer ze een nest van kieviten beschrijft, bonny lapwings (ze hield dus van dezelfde vogels als ik), bijvoorbeeld. En hier: wanneer ze het heeft over Catherine Earnshaw en Edgar Linton: “I believe I may assert that they were really in possession of deep and growing happiness.

It ended. Well, we must be for ourselves in the long run; the mild and generous are only more justly selfish than the domineering; and it ended when circumstances caused each to feel that the one’s interest was not the chief consideration in the other’s thoughts.” Die must is het enige cursieve woord in het hele boek. Iets om over na te denken. En dan zijn er de vredige laatste zinnen van deze gewelddadige roman; en die vrede gaat over het landschap.

Een nieuwe film of tv-serie schijnt te gaan over een wilde romance van Emily Brontë. Maar ik denk dat ze een van die zeldzame vrouwen was, die heel goed zonder kon.

Ach, Brussel!

Een Britse bezoeker in 1843 kon zijn enthousiasme nauwelijks bedwingen.

“A more strikingly handsome place, a more cheerful and inviting looking city is not to be met with on the continent of Europe. Her modern houses, handsomely stuccoed, seem petty palaces. Her wide streets and squares are airy and clean. Like Edinburgh, she is divided into two distinct towns, the old and new; the former is dirty and irregular as her prototype the capital of Scotland, the latter is handsome and picturesque, as the recent improvement in modern Athens. The Park of Brussels is one of the most enchanting gardens imaginable: planted with splendid old trees, arranged in the fashion of the early part of the last century, divided by broad walks, and square cut grass plots, it may seem in mere written description as stiff and unpicturesque, but viewed in reality on a fine day, every vista is affording the view of some splendid building at the close of it; dotted here and there with flowers, ornamented with statues. It is thronged with a crowd of gay well dressed people: the scene is almost fairy like and strongly reminds one of the old pictures of al fresco fêtes when Dames and Knights, stretched along the grass, wiled away the time in telling love tales, or listening to the soft breathings of some dulcet lute. I am aware that such romantic language is ill fitted for the pages of a dry guide-book, but I have no other terms in which I can properly give an idea of this lovely garden, which is basely styled a park.”

En gisteren nog even mooi.

H. R. Addison, Belgium as she is, 1843. Zie ook L. Huet, Mijn België, 2004, p. 11.

Gudrun de Geyter van Radio Klara maakt een fraaie reeks podcasts over Maurice Gilliams, de mysterieuze Antwerpse schrijver. De eerste afleveringen met bijlagen van biografe Annette Portegies en auteur Koen Peeters staan nu online op de VRT-website. Laat u meevoeren naar een andere wereld, die toch ook de onze is. Antwerpen, de Kempen, Turnhout, châteaux en Espagne…