Het was de moeite waard om me door een sneeuwstorm naar Antwerpen te spoeden. Deuren zwaaiden open en ik kon ongestoord rondwandelen in een van de mooiste musea van de stad: de Sint-Pauluskerk. Bezongen door Max Elskamp, beschreven door Maurice Gilliams. Een Rubens, een Van Dyck en een Jordaens in de opstelling van vierhonderd jaar geleden. Een paradijs voor beeldhouwwerk. Schitterende akoestiek (toen ik mijn neus snoot, leek dat mijlenver te horen.) Ooit een brandpunt van volksdevotie, met al die visuele nadruk op de rozenkrans: één madonnabeeldje zou in de achttiende eeuw zelfs een met bloed ondertekende verkoopakte – ziel aan duivel – hebben terugbezorgd aan de verkoopster, meende ik uit de opschriften te ontcijferen.
Is dit nu dood en nietszeggend erfgoed? Die gedachte wekt spijt bij me op.
Leen Huet 
Beklijvende laatste zin, Leen. Ik voel het ook zo aan.
Ook als gedeeltelijke buitenstaander heb ik toch nogal een hegeliaanse kijk op het christendom. En het zou zo dwaas zijn om het kind met het badwater weg te gooien.
De Sint-Pauluskerk is inderdaad een ware schatkamer, buiten de genoemde schilderijencollectie en het beeldhouwwerk is er een magnifieke verzameling liturgisch zilver te bewonderen. Ik kom er te weinig en bewonder uw moed voor deze uitstap zelfs de plotse sneeuw te trotseren. De calvarietuin lijkt me in de verstillende sneeuw wel een extra bijzondere toegift te zijn.
Het liturgisch zilver was verbijsterend mooi – tevens zag ik de oudste zeskantig geslepen diamant, uit de zeventiende eeuw. En Max Elskamp heeft er met zijn gedichten voor gezorgd dat de calvarietuin me dierbaar is.
Ideale locatie voor bijvoorbeeld een Passion van J.S.B., zoals we al mochten meemaken. En dan komt alles tot leven.
Er vinden heel mooie concerten plaats, leidde ik af uit de folders ter inzage. Op zulke momenten voel ik haast spijt omdat ik niet op wandelafstand in Antwerpen woon.
Dag Leen,
wat een mooi kerk ! Rubens, van Dyck en Jordans – top-schilderers uit Vlaanderen zijn daar te zien. Ik denk dat in onze kerken in het Rijn-land minder schilderijen te zien zijn (bijvoorbeeld de munsterkerk in Bonn of de romaanse kerken in Köln). Soms bezoek ik graag kerken omdat op de plek van een kerk zo veel kunst te zien is dan in geen ander gebouw.
Prettige dag uit een versneeuwd Bonn
Dieter
Dat is juist Dieter – kerken zijn totaalkunstwerken. De dom van Keulen bezit mooie schilderijen van Stephan Lochner, als ik me goed herinner. In Antwerpen zijn vele kerken zo rijk gedecoreerd omdat hun interieur vernield werd in de Beeldenstorm: in de zeventiende eeuw heeft men dan heel zorgvuldig alles hersteld.
Het was ook de contrareformatie, waarbij de Ecclesia Triumphalis na het concilie van trente rijkelijk moest uitgebeeld worden, in barokke stijl. Die context is natuurlijk nu verdwenen. Na de inderdaad zeer mooie restauratie voelt St-Pauluskerk erg aan als een museum. De buurt errond is ook zeer sterk veranderd. U kent het verhaal vast van de grote brand in 1968, toen de hoeren en straatschuimers hun leven waagden om de Rozenkrans van Rubens en de andere kunstwerken te redden. Eigenlijk is dit een van de laatste heroïsche gebeurtenissen rond de kerken van centrum Antwerpen. Ik zie het nu niet meer gebeuren…
Die episode interesseert me bijzonder. Me dunkt dat het contrareformatorisch standpunt bij gelovigen tot in de jaren vijftig doorwerkte… daarna verdween het totaal. Toch mag men denk ik de genegenheid van omwonenden voor hun monumenten nooit onderschatten.
Nee, dat niet, maar de buurt rond de kerk is sinds de brand, en zeker de laatste 20 jaar zo veranderd, dat ik me afvraag of er überhaupt nog omwonenden zijn, en wie deze zijn. De bevolkingssamenstelling van 1968 is radicaal gewijzigd.
Nu, de Bach passies met Pasen,de gregoriaanse missen en de andere concerten in Sint-Paulus zijn van een zeer hoog niveau, en de setting is m.i. veel beter dan een “normale” concertzaal. Toch vind ikhet nog steeds vreemd om in een kerk naar een concert te gaan luisteren, een gevoel dat ik helemaal niet heb als ik een kerk bezoek uit puur toeristische overwegingen, of voor een tentoonstelling.
De buurt ken ik niet zo goed. Concerten in een kerk vind ik doorgaans prachtig, dat muzikale element kan kerken extra leven geven, zoals misschien de altaren van de ambachten en gilden dat tijdens het ancien régime deden. Enfin, mijn hoofd zit vol Antwerpse kerken, omdat ik net een Rubenswandeling bij elkaar geschreven heb 🙂 Sint-Jacobs, Sint-Paulus, Carolus …