Soms is het al een tijd geleden dat men nog eens een klassiek boek uit het eigen vakgebied heeft gelezen. Herontdekking is dan een blijde gebeurtenis.

“Men moet het niet te nauw nemen met het ‘belangeloze welbehagen’ waarover de aesthetici zo gaarne spreken. Wanneer ik mij onder de toeschouwers bevind, deel ik wel niet in de gebeurtenissen op het toneel, maar ik neem wel deel aan hen door mijn medeleven. Mijn nieuwsgierigheid en weetgierigheid worden geprikkeld. ‘Belangeloos’ kan hier slechts betekenen: die gebeurtenissen behoren niet tot de werkelijkheid, waarin ik ben verdiept, ik kan ze als het ware met de zalige ogen van een gestorvene aanschouwen. Een genre-tafereel herinnert mij aan gezinsgeluk, huiselijke behagelijkheid of gezellige genoeglijkheid, aan toestanden en belevenissen van mijn werkelijkheid. Landschapsstukken roepen mij reizen of tochten in het geheugen of een streek, waarin ik gaarne heb vertoefd en waar ik eventueel ook heb geleden. Maar alles is helder en licht geworden, van zijn scherpe kanten ontdaan, zoals bij dingen op een afstand naar tijd en ruimte. Vrijwillig, zonder enige dwang, keer ik mij tot het beeld – dit is een beslissend punt – en verwerf daarbij de superieure rust, het geluk van de zuivere beschouwing. Zien zonder vooropgezet doel is genietend zien. De kunst schept een tweede wereld, waarin ik niet acteur maar toeschouwer ben en die wereld gelijkt op het paradijs.”

Max J. Friedländer, Kunst en kennerschap, Nederlands door Dr. Anne Berendsen, Leiden, 1948, p. 20.