Prisma-boeken: ik kan er zelden aan weerstaan. In mijn ouderlijk huis zocht ik iets om ’s avonds te lezen; dit vond ik in het rek met pockets. Een plechtstatige historische roman, over de strijdlustige filosoof Peter Abelard uit Frankrijk. Tegenwoordig beter bekend om zijn verhouding met zijn studente Héloise dan om zijn gedichten en verhandelingen, waarvan een de modern klinkende titel Ja en nee draagt. Sic et non. (Het verbaast me dikwijls zelf ook, dat ik als student filosofie zoveel plezier beleefde aan de cursus Middeleeuwse wijsbegeerte).

De schrijfster, Helen Waddell, lijkt me een soort Britse Helene Nolthenius. Peter Abelard is haar enige historische roman. Van haar overige boeken zou ik The Wandering Scholars willen lezen, en haar vertalingen van Latijnse gedichten uit de middeleeuwen.

De commerciële Nederlandse titel Abelard en Heloise is misleidend, want het is wel degelijk een roman met Abelard als hoofdpersoon. Maar op een mooie bladzijde zit Heloise te bladeren in een oud handschrift, met brieven van Alcuinus van York. Heloise, een vrouw uit de twaalfde eeuw, Alcuinus, een beroemde monnik uit de achtste eeuw. En dit schrijft Alcuinus.

“O mijn geliefde, herinner je mij. Ik zal de jouwe zijn in leven of in dood… En zelfs al is een andere plek bestemd om mijn lichaam te bewaren, toch denk ik dat mijn ziel zijn rust zal vinden met jou. En al zal verscheidenheid van verdiensten de een gezegender doen leven dan de ander, toch zal de gelijkheid der eeuwigheid allen gelukkig doen leven. Zoals ene zon over allen schijnt en toch door sommige ogen helderder gezien wordt dan door andere zo zal het koninkrijk der hemelen zijn… Dit is de zegen van het leven hiernamaals, dat nooit afwezig is datgene wat altijd is bemind. Ik heb teveel gesproken, maar wie weet of het me morgen gegeven is om te schrijven, en of jij en ik, na morgen, ooit nog onze zoete samenspraken houden?”

Dat hebben kenners van de middeleeuwen voor op ons, ze weten dat dergelijke parels bestaan en ook waar ze die moeten opduiken. Ik ga maar eens op zoek naar de brieven van Alcuinus.

“Ze sloeg de bladzijden haastiger om, deze oude stem uit een vergeten wereld had te veel macht.”

Helen Waddell, Abelard en Heloise, vertaald door G.J. Helmer, Prisma-Boeken, Utrecht-Antwerpen, 1960, p. 39.