Volkskundigen, zo blijkt, zijn niet bang voor duizend jaar meer of minder. Waarom zouden ze ook, hun thema is tenslotte de duurzaamheid in al haar wonderlijke verschijningsvormen. Ik werd het sterkst door die duurzaamheid getroffen toen ik een uitdrukking van mijn moeder – “’t is iet en ‘t is niks” – terugvond bij Hadewych, die zichzelf in de dertiende eeuw omschreef als “iet ende niet”. Mijn grootvader opperde wel eens, fijntjes glimlachend, de wijsheid: “Als niet komt tot iet, dan kent iet zichzelve niet”. Onlangs ontdekte ik dat dit spreekwoord al in de zeventiende eeuw bekend was. Time worships language, dichtte Auden. Tijd aanbidt taal. Toch verbaasde het me nog, dat die simpele Verloren Maandag misschien wel kan worden teruggevoerd tot de Franken. Zij hadden eedgenootschappen, die ambachtsgilden werden, die schuttersgilden werden. En de schuttersgilden bestaan nog steeds! Verloren Maandag komt van verzworen maandag, een uitdrukking die ook al opgetekend werd in de dertiende eeuw. Pieter Paul Rubens, Jan Brueghel en Abraham Janssens behoorden tot een ambachtsgilde en kenden Verloren Maandag, vermits hun stadgenoot Kiliaan die term opnam in zijn woordenboek van 1599. Aten ze ook worstenbrood en appelbollen? Die gewoonte schijnt uit de late achttiende, vroege negentiende eeuw te stammen. Antwerpse patroons boden hun werkvolk op Verloren Maandag worstenbroden, jenever en peperkoek aan. Dat gezinnen in de hele provincie Antwerpen Verloren Maandag vieren met worstenbrood en appelbollen, zou dan weer opgekomen zijn na de Tweede Wereldoorlog. Dankzij volkskundigen, ongetwijfeld.

W. van Osta, Over oorsprong en betekenis van Verloren Maandag en aanverwanten, in Volkskunde, jaargang 92, 4, p. 317-346.