“Sommige menschen beweren, dat ze van den herfst houden, omdat er dan zoo’n aandoenlijk weemoedige stemming heerscht bij het scheiden van het jaar en bij het ingaan van de winterrust. Ze hebben dat gevoel afgekeken van, of ze worden er in versterkt door tal van dichters die dan de natuur laten sterven, de boomen laten weenen, de trekvogels een droevig afscheidslied laten aanheffen en alles doodsch en stil en stom laten zijn. Ik ben er wel benieuwd naar, of de menschheid zich ooit van dit afspraakje zal leeren losmaken. Het wordt hoog tijd. Duizend jaar geleden kon het er nog mee door, want toen bracht de winter aan de menschen velerlei ongerief, maar dan ook alleen aan de menschen. De planten of dieren hadden er weinig of geen last van en voor velen is de herfst niet anders dan een tijdperk van nieuwe blijde inspanning, van welzijn, ontwikkeling en vooruitgang.

We moeten den vogelstrek niet beschouwen als een noodtoestand, als een vlucht voor nijpend gevaar, maar als een frissche jolige onderneming, die op dat oogenblik te pas komt.Wanneer onze broedvogels, nachtegalen zoowel als kieviten ons land verlaten, dan is er nog in het geheel geen gebrek aan voedsel of onderkomen en ze worden ook niet verjaagd door nieuw aangekomenen. We weten niet precies, waarom ze weg gaan, maar stellig gaan ze niet uit gebrek noch met weemoed. Iets anders is het wanneer in zeldzame gevallen de winter opeens veel strenger wordt. Dan kan er zooals in 1917 en 1929 gebleken is, ontzettend door de vogels en ook door sommige planten worden geleden. Doch daar heeft de herfst geen deel aan en daarom blijf ik den herfst beschouwen als een buitengewoon prettigen tijd, waarin aardige opgewekte dingen gebeuren en één daarvan is de vogeltrek, die ons zooveel aardige gasten brengt.”

Van boeken van Jac P. Thijsse fleur je op. En je leert meteen dat onze arme soldaten in de loopgraven ook nog een bijzonder harde winter te verduren kregen. In het neutrale Nederland bleef iemand echter de vogels gadeslaan.

Jac. P. Thijsse, Nederlandsche vogels (met gekleurde platen van Sjoerd Kuperus), Zwolle, 1934.