Mijn lerares Latijn raadde me aan de film Séraphine te bekijken, van Martin Provost, met de Belgische Yolande Moreau in de hoofdrol. Ik had ergens opgevangen dat Séraphine de Senlis (1864-1942) een kunstenaar was met een uitzonderlijk levensverhaal. Een dienstmeid-voor-het-zware-werk die schildert? Een soort Bernadette Soubirous van de beeldende kunst? En dan, de zogenaamde naïeve kunst is zo vaak nep-naïeve kunst van zoeterige aanstellers; en outsider art, is dat niet al dat gekrioel en die geobsedeerde horror vacui?

Wel, Martin Provost maakte een mooie film. Indigoblauwe dienstmeidenkleding, lakens wassen in de rivier, geknield schilderen, met delicate vingers, hangend boven het op de vloer uitgespreide doek. Ik kreeg een indruk van de eenzaamheid van Séraphines leven: dagloonster zijn, in een huurkamertje wonen, ’s nachts dat vreemde vuurwerk van kleuren. Alleen de bezoekjes aan de beminnelijke en snoeplustige Soeurs de la Providence, die Séraphine als weeskind hadden opgevangen, brachten soelaas in de droefheid. Het mysterie kon deze film ook niet verklaren: we zagen een eenvoudige vrouw voortdurend rondscharrelen, op zoek naar natuurlijke kleurstoffen, want kunstenaarsgerei kon ze niet betalen. Ze verzamelde slijk en klei in potjes, maakte wellicht aftreksels van planten, goot – met een verontschuldigende blik op het beeld van de Madonna – vloeibare was uit offerkaarsjes in een flesje, om te gebruiken als bindmiddel. In die zin werkte ze, en experimenteerde ze, als middeleeuwse kunstenaars, wier materiaalkennis onovertroffen is. Het was ontroerend, om haar tijdens het schilderen te horen zingen – haar geliefde kerkmuziek, jazeker, het Veni Creator Spiritus.

En de schilderijen? Ik zou ze in het echt willen zien. Men zou kunnen gewagen van gekrioel en horror vacui, maar haar afbeeldingen van bloemen en fruit herinnerden me ook aan bloemstukken en fruitstillevens van renaissance-en barokschilders.