Door recente ontwikkelingen in de uitgeverswereld begin je vanzelf meer na te denken over het lot van Russische schrijvers in de samizdat. Stencils van  je verhalen en teksten van hand tot hand laten gaan? M.J. Pas deed het al, met een stijlvolle uitgave in eigen beheer van haar roman Violante of de taal van boekenruggen.

“Samizdat: ik schrijf zelf, ik redigeer zelf, ik censureer zelf, ik geef zelf uit, ik verspreid zelf en ik zit er zelf een straf voor uit.” Vladimir Boekovsky, 1978

Hier in het westen is de straf armoede.