De Nederlandse Boekengids wijdt een nummer aan het thema digitale privacy. Ik mocht het hebben over de discrete beschutting die een boek aan een lezer biedt. De Mémoires van Saint-Simon kwamen daarbij goed van pas.

“Bood een boek me vroeger simpelweg de mogelijkheid om me te verdiepen in een andere geest, nu is het een instrument geworden om me terug te trekken uit de wereld. Als een monnik zit ik met een boekje in een hoekje. Geen satelliet lokaliseert me terwijl ik lees. Ik breng niemand op de hoogte van opwellende gedachten. Er bestaan geen foto’s van mijn hand die de bladzijden omslaat. Ik lees woorden, maar kan noch wil doorklikken naar iets anders. Wat er gebeurt is volkomen privé. De gewaarwording van vrijheid is des te sterker wanneer het boek uit de mode is, obscuur, veeleisend en het lezen ervan economisch nutteloos.

Een mooi voorbeeld van zo’n boek zijn de Mémoires van de hertog van Saint-Simon. Acht delen dundruk in de Pléiade-editie. De memoires beslaan de periode van 1691 tot 1723 en gunnen ons een blik in het leven van een Franse hertog tijdens het ancien régime. Wat is een hertog? In België treft men deze schepselen af en toe nog aan in hun natuurlijke habitat, in Nederland zijn ze uitgestorven sinds 1831. Wie was Louis de Rouvroy, hertog van Saint-Simon (1675-1755)? De late, enige zoon van een oude edelman, die de titel hertog gekregen had omdat hij de koning hielp om snel van paarden te wisselen tijdens de jacht. Deze anekdote leert je al iets over de maatschappij van het ancien régime. Maar ongetwijfeld brengt ze je ook iets bij over onze eigen tijd. Want er zijn nog steeds machthebbers en ze verlenen nog steeds gunsten. Nu dan op meer objectieve gronden? Meritocratisch?”

De rest van mijn vertoog op de website van dNBG.