De dichte menigte, de martelingen
Die ik moest aanzien, deden mij steeds weer
Tranen van deernis in de ogen springen.
Aldus Dante in Canto 29 van zijn Helletocht. Zijn woorden passen bij de herdenking van de aanslagen op Brussel in 2016. Een vader horen spreken die twee kinderen verloor, dat is aangrijpend. Hem horen zeggen dat de overlevende slachtoffers nog steeds wachten op een passend statuut dat hun het leven zou vergemakkelijken, vind ik beschamend. Belgisch broddelwerk zonder weerga.
En de angst heeft zich diep in onze maatschappij genesteld. Dit jaar herdenken wij ook de zevenhonderdste verjaardag van de dood van een grote Europese dichter: Dante Alighieri. Zaterdag hoorde ik in Interne Keuken de jonge vertaalster aan het woord van het boek dat Dante schreef over zijn tocht door de hel. Zij vertelde boeiend, maar gaf ook grif toe dat na de onthoofding van Samuel Paty in Frankrijk er een ‘gespannenheid’ ontstond in de uitgeverij. ‘Om een grote bevolkingsgroep niet voor het hoofd te stoten’, had men beslist om de naam van een personage dat Dante in de hel ontmoet, weg te laten. Dit personage is Mohammed, gevangen in de kring voor mensen die verdeeldheid zaaiden. Het is een voorbeeld van wat Salman Rushdie zou noemen: angst vermomd als respect. Overigens is het geen respect, want men gaat er met deze ingreep vanuit dat Europese moslims die zich in de Europese literatuur verdiepen, gespeend zijn van ieder historisch perspectief en ieder besef van diversiteit; dat zij alleen maar woedend zullen reageren op deze vermelding van hun profeet.
Het Franse schoolmeisje dat de hetze tegen Samuel Paty begon, heeft intussen toegegeven dat ze over hem heeft gelogen tegen haar vader. Ze wordt vervolgd voor laster.
(Ik raadpleegde de vertaling van Dante die ik al in huis had, deze van Ike Cialona en Peter Verstegen. Wat mij altijd ontroert in Dante’s reisverslag, is het medeleven dat hij voelt met de zielen die hij ontmoet, en de hoffelijke gesprekken die hij met hen voert. Zo ook met Mohammed.)
Leen Huet 
Je stuk over de Helletocht (Dante, Canto 29) … Ik ben Leo Africanus (Léon l’Africain, Parijs, 1986) van Amin Maalouf aan het (her-)lezen, in de Nederlandse vertaling van de vertaalgroep Bergeyk en uitgegeven in 1993 als Rainbow Pocketboek 155 door Uitgeverij Maarten Muntings bv (Amsterdam). Schitterende getuigenis van historisch bewustzijn !
Dank je voor de tip, ik ga op zoek!
Dante is wel niet hoffelijk in ál zijn gesprekken. Hij schopt bijvoorbeeld een verdoemde die in het ijs vastgevroren is tot aan zijn hoofd (toegegeven: die verdoemde had hem wel geprovoceerd). Ook krijgt hij kritiek van Vergilius voor het medelijden dat hij af en toe betoont. Voor mij komt zijn houding vaak erg hard over, als personage én als commentator.
Wel, het is een gewaagde zet voor elke schrijver om tijdgenoten in de hel te zetten. Lucifer, Judas, Brutus, daarover bestond zeker een consensus. Maar er is natuurlijk ook het evangelievers: Oordeel niet, opdat gij niet geoordeeld wordt. Ik vind het moedig van Dante, ook wel arrogant misschien. En toch valt mij altijd weer zijn medeleven op. Zijn morele normen waren hemzelf zeer duidelijk. Mij amuseert ook altijd weer dat hij een hardgekookt ei met zout het allerlekkerste eten vond. Ik lees online dat zijn nazaten nu ook het juridische vonnis waarmee hij uit Firenze verbannen werd, willen laten verbreken. Amnestie voor Dante!
Aandoenlijk zijn uw bemoedigende woorden t.a.v. de vader die zijn twee kinderen verloor in de gruwelijke aanslag. De man heeft moedig én sereen hulde gebracht aan zijn overleden kinderen en de vele andere slachtoffers. Aangrijpend! Dante’s woorden zijn treffend bij deze herdenking.
En wat verder staat in de eerste paragraaf: ook akkoord met uw ergernis omtrent het Belgische broddelwerk. In de politiek, en dan vooral in de hoogste regionen van de macht, is het een rariteit mens(en) aan te treffen die intelligentie paren aan waarachtige empathie en die dan ook het lef hebben te strijden voor wat zij voorstaan. Bijzonder teleurstellend voor allen die het goede behartigen. Zal het ooit nog beter worden?
Omtrent uw tekst over de nieuwe vertaling: ik ben het volmondig eens met uw conclusie geformuleerd in de laatste zin. Moeten we nu écht voor alles bang zijn en dan maar onze mening, onze overtuiging wegmoffelen?
Intriest. Respect voor de moedigen die de dingen nog bij de naam durven noemen.
mvg,
Lucas
Ik ben het met u eens, Dante censureren is belachelijk. In de voetnoten bij de passage, bij Cialona en Verstegen, lees ik dat Dantes tijdgenoten meenden dat Mohammed een afvallige christen was. Deze informatie kwam waarschijnlijk uit het Byzantijnse rijk, waar men goed op de hoogte kon zijn.
En ach, het statuut van de terreurslachtoffers; naast een calvarie in de ziekenhuizen, nog een administratieve calvarie. Al de versnipperde bevoegdheden in België, van het kastje naar de muur gestuurd worden, van Pontius naar Pilatus, ik zie het zo voor me. Een kat vindt er haar jongen niet in terug!
Misschien vraagt deze tijd om een wervend nieuw manifest : “Pleidooi voor een hoffelijk gesprek”
Je zegt daar zoiets. En een hoffelijk gesprek hoeft volgens mij ook niet in te houden dat men de hele bevolking voortdurend dwingt om zich uit te drukken als een doorwinterde diplomaat. Ach…